O Ulrich Rückriem (Ντίσελντορφ, 1938), από τους σημαντικότερους ευρωπαίους γλύπτες, είναι γνωστός για τους μνημειακούς όγκους του από δολομίτη, γρανίτη και άλλους λίθους. Η σχεδιαστική του πρακτική αποτελεί μια παράλληλη δραστηριότητα που αναπτύχθηκε σε διάλογο και σε οργανική σύνδεση με το γλυπτικό του έργο. Η έκθεση Ulrich Rückriem – Σκιές της πέτρας παρουσιάζει για πρώτη φορά στο ελληνικό κοινό ένα σημαντικό μέρος των σχεδίων του, που εκτείνεται χρονικά από τα μέσα της δεκαετίας του ‘90 έως σήμερα. Συγκεντρώνει 100 περίπου σχέδια σε διαφανές χαρτί καθώς και μεγάλης κλίμακας σχέδια, τα οποία θα εκτελεστούν απευθείας στο δάπεδο και στους τοίχους του εκθεσιακού χώρου.
Ενότητες σχεδίων του Rückriem που διαρθρώνονται σε πολλαπλά στρώματα διαφανούς χαρτιού και θεωρούνται από τον καλλιτέχνη «γλυπτά», σχηματίζουν παλίμψηστα με αιθέριο και ποιητικό χαρακτήρα. Για το μεγάλης κλίμακας σχέδιο Οι σκιές της πέτρας που αποτελεί τη σχηματική παράσταση των σκιών ενός μνημειακού γλυπτού του, ο καλλιτέχνης αναφέρει ότι «επιθυμούσε βαθιά –για μια φορά– να ελευθερωθεί από το βάρος των περιορισμών που συνοδεύουν την πραγματοποίηση ενός έργου και από όλες τις συνέπειες που απορρέουν από αυτή.»
Στην έκθεση Ulrich Rückriem – Σκιές της πέτρας ο καλλιτέχνης μέσα από τη χρήση ενός απλού γεωμετρικού λεξιλογίου που βασίζεται σε μια σειρά στοιχειωδών κανόνων και επιτρέπει μια πολλαπλότητα παραλλαγών, παρουσιάζει ένα πλούσιο σύνολο σχεδίων, στατικό και κινητικό, προκαθορισμένο και απρόβλεπτο, ερμητικό και ανοιχτό, αυστηρό και παιγνιώδες, προκαλώντας τη φαντασία και την αντίληψη του θεατή.
Επιμέλεια: Τίνα Πανδή
ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ
Επιμέλεια: Τίνα Πανδή
Κείμενα: Γιόχεν Πέτερ, Ούλριχ Ρούκριμ, Τίνα Πανδή
ISBN 978-960-8349-27-8
Αριθμός σελίδων: 96
Γλώσσα: Ελληνικά / Αγγλικά
Διαστάσεις: 22 x 16.5 εκ
Έτος έκδοσης: 2008
Διατίθεται προς πώληση: 10 €
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ:
[…] Αν η ελαφρότητα της ύλης του σχεδίου μοιάζει να αντιτίθεται στη στιβαρότητα της γλυπτικής, η σχεδιαστική πρακτική του Γερμανού γλύπτη Ulrich Rückriem αναπτύσσεται μέσα από την αξιοποίηση αλλά και την υπέρβαση αξιών του γλυπτικού του έργου και αναδεικνύεται σε ουσιώδη κατεύθυνση της καλλιτεχνικής του δημιουργίας.
Η έκθεση Ulrich Rückriem – Σκιές της πέτρας συγκεντρώνει για πρώτη φορά ένα μεγάλο μέρος των σχεδίων του Ulrich Rückriem, τα οποία στρέφονται γύρω από μια πληθώρα κατευθύνσεων της καλλιτεχνικής του έρευνας και εκτείνονται χρονικά από τα μέσα της δεκαετίας του ‘90 έως και σήμερα. Πέρα από τη φαινομενική διάσταση ανάμεσα στην διαφάνεια και την αντιμνημειακότητα της ύλης των σχεδίων του και το μονολιθικό χαρακτήρα των γλυπτών του, τo σώμα αυτό δουλειάς που παρουσιάζεται στην έκθεση, δημιουργήθηκε παράλληλα και σε οργανική σύνδεση με τη γλυπτική του. Ωστόσο, παρά τη διαλεκτική σχέση που έχουν με το γλυπτικό του έργο, τα ποικιλόμορφα σε μέγεθος, υλικό και τεχνική σχέδια του Rückriem, διατηρούν την αυτονομία τους.
Ο καλλιτέχνης με επινοητικότητα συλλαμβάνει συστηματικές μεθόδους δημιουργίας των σχεδίων του, που βασίζονται σε μια σειρά στοιχειωδών κανόνων και επιτρέπουν μια πολλαπλότητα παραλλαγών, συγκροτώντας ένα σύνολο στατικό και κινητικό, προκαθορισμένο και απρόβλεπτο, ερμητικό και ανοιχτό, αυστηρό και παιγνιώδες. Το σχέδιο για τον Rückriem αναδεικνύεται σε εννοιολογικό εργαλείο διερεύνησης θεμελιωδών αρχών που διατρέχουν και το γλυπτικό του έργο, όπως η έμφαση στη διαδικασία, στις εγγενείς ιδιότητες της ύλης, στη διάσταση του χώρου και την αλληλεπίδραση των μερών στην ενότητα ενός συνόλου.
Κατά τον χρονικογράφο και καλλιτέχνη του 16ου αι, Τζόρτζιο Βαζάρι, το σχέδιο, το «disegno» ως πρωταρχικό μέσο έκφρασης, κατέχει τη θέση του «γονέα των τριών τεχνών μας, της αρχιτεκτονικής, της γλυπτικής και της ζωγραφικής» καθώς έχει την ιδιότητα να «απορρέει από τη νόηση» (1). Παρά τις διακηρύξεις αυτές, το σχέδιο χαρακτηρίστηκε από τη μακραίωνη εξάρτηση από τη γλυπτική, την επικουρική και συμπληρωματική του λειτουργία, υπηρετώντας κυρίως ανάγκες δυσδιάστατης απεικόνισης των τρισδιάστατων γλυπτικών μορφών στα στάδια που προηγούντο της υλοποίησης τους.
Ωστόσο, τα έργα του γλύπτη Rückriem που παρουσιάζονται στην έκθεση σε αντιδιαστολή με την παραδοσιακή αυτή θεώρηση του σχεδίου, διαφοροποιούνται και απομακρύνονται από τη λειτουργία των προσχέδιων γλυπτικής. Η διαπίστωση αυτή δεν αναιρεί την κυρίαρχη σημασία που έχουν στην καλλιτεχνική του πρακτική τα προπαρασκευαστικά σχέδια, στα οποία αποτυπώνει την εσωτερική οργάνωση και δομή του όγκου των γλυπτικών του έργων, καταγράφοντας τις διαδοχικές οριζόντιες και κάθετες τομές, στις οποίες διαιρείται η πέτρα για να επανασυναρμολογηθεί στη συνέχεια στα επιμέρους τμήματα της. Ο Ulrich Wilmes υπογραμμίζοντας τον πρωτεύοντα ρόλο των προπαρασκευαστικών σχεδίων επισημαίνει ότι «αφετηρία για ένα γλυπτό είναι η απόφαση αν ένας λίθος είναι κατάλληλος για ένα γλυπτό που έχει καταγραφεί και δουλευτεί σε σχέδια σαν σκαρίφημα μιας ιδέας. Βασικά, το σχέδιο είναι εξαιρετικά σημαντικό ως απείκασμα των ιδεών του Rückriem για τη θεώρηση και τον καθορισμό της κατασκευαστικής ακολουθίας και της διάρθρωσης των αναλογιών του γλυπτού.» (2)
Σε μετανεωτερικές κριτικές πραγματεύσεις του σχεδίου, το είδος αυτό θεωρήθηκε εξ ορισμού συνώνυμο με τη διαδικασία δημιουργίας του. Το σχέδιο, με τον πειραματικό του χαρακτήρα, την ιδιότητα του «non finito», του ατελείωτου, την άμεση σύνδεση του με την καλλιτεχνική ιδέα, αναδείχτηκε ως ένα προνομιακό πεδίο έκφρασης της εννοιολογικής τέχνης και της τέχνης της διαδικασίας (process art) της δεκαετίας του ‘60 και του ‘70, καθώς έμοιαζε να αποτελεί ένα από τα προσφορότερα μέσα αποϋλοποίησης του παραδοσιακού καλλιτεχνικού αντικειμένου.
Τίνα Πανδή
1. Giorgio Vasari, Lives of the painters, sculptors and architects, New York: Alfred A. Knopf, 1996
βλ. Karen-edis Barzman, «Perception, Knowledge, and the Theory of Disegno in Sixteenth-Century Florence», From studio to studiolo. Florentine draftsmanship under the first Medici Grand Dukes», Allen Memorial Art Museum, Oberlin, 1991
2. Ulrich Wilmes, «Frankfurt Daimlerstrasse», Ulrich Rückriem, Frankfurt Daimlerstrasse, Köln: Verlag der Buchhandlung Walter König, 1989, σ. 17
