ΤΟ ΚΤΗΡΙΟ ΦΙΞ
ΜΟΥΣΕΙΟ
ΤΟ ΚΤΗΡΙΟ ΦΙΞ
Εμβληματικό τοπόσημο, ξεχωρίζει για πάνω από έναν αιώνα στο αθηναϊκό τοπίο. Το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (ΕΜΣΤ) στεγάζεται στο παλιό εργοστάσιο ζυθοποιίας ΦΙΞ, αθηναϊκό τοπόσημο με ιδιαίτερη αρχιτεκτονική και κοινωνιολογική σημασία.
Το παρελθόν
Στα τέλη του 19ου αιώνα, η ζυθοποιία ΦΙΞ μεταφέρθηκε σε νέα θέση, ανάμεσα στη σημερινή Λεωφόρο Συγγρού και τη Λεωφόρο Καλλιρόης. Στην αδόμητη ακόμη περιοχή, στη δυτική όχθη του Ιλισού ποταμού, κατασκευάστηκε καινούργιο εργοστάσιο. Στα χρόνια που ακολούθησαν το κτήριο υπέστη σταδιακούς μετασχηματισμούς για να καλύψει τις αυξανόμενες ανάγκες της εταιρείας ΦΙΞ.
Σταθμό στην ιστορία του κτηρίου αποτελεί το έτος 1957. Η οικογένεια Φιξ αποφάσισε να εκσυγχρονίσει το εργοστάσιο και ανέθεσε τον ανασχεδιασμό και την ανάπλαση του κτηρίου στον αρχιτέκτονα Τάκη Ζενέτο, έναν από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του μεταπολεμικού μοντερνισμού στην Ελλάδα, σε συνεργασία με τον Μαργαρίτη Αποστολίδη. Ο Ζενέτος, χωρίς να διακόψει τη λειτουργία του εργοστασίου, ενσωμάτωσε στο νέο σχέδιο τα προϋπάρχοντα κτίσματα και δημιούργησε μια εξωστρεφή, ευέλικτη κατασκευή, ικανή να μεταβάλλεται και να προσαρμόζεται σε μελλοντικές χρήσεις και διαφορετικές συνθήκες. Το 1961 η ανάπλαση ολοκληρώθηκε. Το βιομηχανικό κτήριο του Ζενέτου αποτέλεσε πρωτοποριακό για την εποχή του αρχιτεκτόνημα και επιβλήθηκε στο μεταπολεμικό αστικό τοπίο με τη δυναμική της φόρμας του, το μέγεθος και το επιμήκες σχήμα του.
Στα τέλη της δεκαετίας του 1970, το κτήριο εγκαταλείφθηκε. Οι φθορές και η ανάρτηση διαφημιστικών πινακίδων αλλοίωσαν τον χαρακτήρα του. Ο προβληματισμός σχετικά με τη διατήρηση και την αξιοποίησή του ήταν έντονος και μακροχρόνιος. Το 1995 μέρος του βορινού τμήματος κατεδαφίστηκε, παρά τις αντιδράσεις της ελληνικής και διεθνούς αρχιτεκτονικής κοινότητας.
Το παρόν
Το 2000, παραχωρείται προσωρινά στο νεοσύστατο τότε ΕΜΣΤ ο ισόγειος χώρος του κτηρίου Φιξ, ενώ δύο χρόνια αργότερα αποφασίζεται να αποτελέσει τη μόνιμη στέγη του μουσείου. Από αυτή τη συνεύρεση γεννιέται μία νέα δημιουργική μεταμόρφωση. Μετά από αρχιτεκτονικό διαγωνισμό, τα γραφεία 3SK Στυλιανίδης Αρχιτέκτονες Α.Ε., με τη συμμετοχή της Καλλιόπης Κοντόζογλου ως συνεργάτη, Ι. Μουζάκης και Συνεργάτες Αρχιτέκτονες Ε.Π.Ε., Tim Ronalds Architects, αναλαμβάνουν τη μελέτη της ανάπλασης του κτηρίου.
Σύμφωνα με τους αρχιτέκτονες, οι όψεις του κτηρίου επί της Λεωφόρου Συγγρού και της οδού Αμβροσίου Φραντζή που έχουν κριθεί διατηρητέες, αποτελούν βασικό άξονα της ανάπλασης, ενώ η όψη της Λεωφόρου Καλλιρρόης με την κεντρική είσοδο σηματοδοτεί το νέο μουσείο. Το ίχνος του Ιλισσού εμπνέει τον σχεδιασμό ενός μεγάλου κατακόρυφου «εδάφους» από αναρτημένα ακατέργαστα μάρμαρα που ακουμπά σε έναν υγρό τοίχο – καταρράκτη. Η τέταρτη όψη του κτηρίου αντιμετωπίζεται ως η πλευρά που περιμένει την ολοκλήρωσή της μετά την κατεδάφιση. Το κτήριο, που σήμερα αναπτύσσεται σε 18.142 τ.μ. και σε οικόπεδο επιφάνειας 3.123 τ.μ., στερείται περιβάλλοντα χώρου, όμως επιστρέφει τον δημόσιο χώρο εσωτερικά, μέσα στο κτήριο. Η ταράτσα προσφέρει στους επισκέπτες πανοραμική θέα του αστικού τοπίου από την Ακρόπολη μέχρι τον φαληρικό νότο.
Η μακρόχρονη ιστορία του εμβληματικού κτηρίου, συνυφασμένη με την ιστορία της πόλης, των κατοίκων της, των πολλών και διαφορετικών ανθρώπων που συνδέθηκαν μαζί του, είναι πολυδιάστατη ανακαλώντας μνήμες με έντονη φόρτιση. Σήμερα, το κτήριο Φιξ παραμένει φορέας της συλλογικής μνήμης της πόλης, ενώ ταυτόχρονα στεγάζει το παρόν και το μέλλον της σύγχρονης τέχνης.
ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ
1893
Στο πλαίσιο της επέκτασης της ζυθοποιίας ΦΙΞ, αποφασίζεται η μετεγκατάστασή της στη σημερινή Λεωφόρο Συγγρού. +
1950
Η βιομηχανική ανασυγκρότηση της χώρας, στα μέσα της δεκαετίας του 1950, βρίσκει τη ζυθοποιία ΦΙΞ σε νέα άνθηση μετά τα δύσκολα χρόνια του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου. Προκειμένου να ανταποκριθεί στις ανάγκες της διαρκώς αυξανόμενης παραγωγής η εταιρεία ΦΙΞ αποφασίζει την ανακατασκευή του εργοστασίου.
1957
Ο ανασχεδιασμός και η ανάπλαση του κτηρίου ανατίθενται στον αρχιτέκτονα Τάκη Ζενέτο, έναν από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του μεταπολεμικού μοντερνισμού στην Ελλάδα, σε συνεργασία με τον αρχιτέκτονα Μαργαρίτη Αποστολίδη. +
1961
Το βιομηχανικό κτήριο του Ζενέτου είναι έτοιμο. Αποτελεί ένα σύγχρονο εργοστάσιο, τόσο σε σχεδιασμό, όσο και σε εξοπλισμό. Η σχεδιαστική πρόταση του αρχιτέκτονα συμπυκνώνει με σαφήνεια και οξυδέρκεια τις αρχές του μοντερνισμού, όπως ο δυναμισμός της φόρμας, οι καθαρές και λιτές γραμμές, τα μεγάλα ανοίγματα και η εμφατική ανάδειξη του οριζόντιου άξονα. +
1970
Στα τέλη της δεκαετίας του 1970, το εργοστάσιο εγκαταλείπεται. Στα χρόνια που ακολουθούν, το κτήριο Φιξ μένει αναξιοποίητο. Οι φθορές στο εσωτερικό καθώς και στο εξωτερικό του κέλυφος, αλλά και η ανάρτηση διαφημιστικών πινακίδων αλλοιώνουν τον χαρακτήρα του. +
1994
Τον Δεκέμβριο, το κτήριο περιέρχεται με αναγκαστική απαλλοτρίωση, για λόγους δημόσιας ωφέλειας, στην ιδιοκτησία της Αττικό Μετρό Α.Ε. Παρά τις έντονες αντιδράσεις της ελληνικής και διεθνούς αρχιτεκτονικής κοινότητας, το βόρειο τμήμα του κατεδαφίζεται.
2000
Τον Φεβρουάριο, μετά από σχετική διαμόρφωση του ισογείου, οργανώνεται από το Υπουργείο Πολιτισμού σε συνεργασία με το Ίδρυμα Γιάννης Τσαρούχης η έκθεση Γιάννης Τσαρούχης, Μεταξύ Ανατολής και Δύσης. Την ίδια χρονιά ο χώρος αυτός παραχωρείται ως προσωρινή στέγη στο νεοσύστατο τότε Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (ΕΜΣΤ).
2002
Αποφασίζεται ότι το εναπομείναν τμήμα του παλιού εργοστασίου της πρώην ζυθοποιίας ΦΙΞ θα αποτελέσει τη μόνιμη βάση του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης (EMΣT). Υπογράφεται σύμβαση μίσθωσης του κτηρίου, διάρκειας 50 ετών, μεταξύ της Αττικό Μετρό Α.Ε. και του EMΣT.+
2003
Το πρώτο βραβείο για τη Μελέτη Ανάπλασης του κτηρίου απονέμεται στα συμπράττοντα γραφεία: 3SK Στυλιανίδης Αρχιτέκτονες Α.Ε. με συνεργάτη την Καλλιόπη Κοντόζογλου, Ι. Μουζάκης και Συνεργάτες Αρχιτέκτονες ΕΠΕ, Tim Ronalds Architects, Μελέτες Τεχνικών Έργων, Παν. Μπαμπίλης και Συνεργάτες Ε.Ε., INSTA.
2004
Υπογράφεται Σύμβαση Εκπόνησης Μελέτης ανάμεσα στο ΕΜΣΤ και τα συμπράττοντα γραφεία του πρώτου βραβείου του διαγωνισμού.
2005
Τον Μάρτιο, υποβάλλεται το A΄ Στάδιο Αρχιτεκτονικής Μελέτης (Προμελέτη). +
2006
Με απόφαση του Διοικητικού Συμβουλίου του ΕΜΣΤ προκρίνονται να συμμετάσχουν στο Β΄ Στάδιο του Διαγωνισμού για το Έργο: ‘Κατασκευή του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης’ οι κάτωθι 10 εργοληπτικές επιχειρήσεις:+
2007
Υπογραφή της Σύμβασης του Έργου ‘Κατασκευή του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης’ με τον μειοδότη του διαγωνισμού, την εργοληπτική εταιρεία ΒΙΟΤΕΡ Α.Ε. +
2008
Στις 29 Φεβρουαρίου, ξεκινούν οι εργασίες απομάκρυνσης επικίνδυνων υλικών. +
2009
Εκτελούνται με βραδείς ρυθμούς από τον Ανάδοχο οι εργασίες του Έργου. Οι εκτελεσθείσες εργασίες έως το τέλος Ιουλίου αντιστοιχούν σε ποσοστό μικρότερο του 10% του προβλεπόμενου στα Συμβατικά Τεύχη.+
2010
Στις 18 Ιανουαρίου, λαμβάνει χώρα συζήτηση της Αίτησης Ασφαλιστικών μέτρων του Αναδόχου κατά του ΕΜΣΤ, ενώπιον του Μονομελούς Πρωτοδικείου Αθηνών. +
2011
Υπογράφεται η Σύμβαση για το Έργο ‘Κατασκευή του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης’ μεταξύ του ΕΜΣΤ και της κατασκευαστικής εταιρείας ΑΚΤΩΡ Α.Τ.Ε.
2014
Στις 29 Μαΐου, εκδίδεται από τον Φορέα Διεύθυνσης Έργου «Βεβαίωση Περάτωσης Εργασιών του Πρώτου (1ου) Σταδίου Πραγματοποίησης του Εργου».Στις 30 Δεκεμβρίου, εκδίδεται από τον Φορέα Διεύθυνσης Έργου «Βεβαίωση Περάτωσης των υπό οριακές συνθήκες Δοκιμών, Ελέγχων και Μετρήσεων του Δεύτερου (2ου) Σταδίου Πραγματοποίησης του Εργου».
2015
Στις 21 Απριλίου, υπογράφεται μεταξύ του ΕΜΣΤ, του Αναδόχου και του Φορέα Διεύθυνσης του Έργου το Πρωτόκολλο Παραλαβής για χρήση του Έργου ‘Κατασκευή του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης’. Στις 7 και 8 Μαΐου, το ΕΜΣΤ μετακομίζει τις διοικητικές υπηρεσίες και τον εξοπλισμό του στον πρώτο όροφο του νέου του κτηρίου.
2016
Τον Ιούλιο, πραγματοποιείται η Οριστική Παραλαβή του κτηρίου και τον Σεπτέμβριο, ολοκληρώνεται η Πράξη «Μελέτη, Κατασκευή και Εξοπλισμός του ΕΜΣΤ» στο ΕΣΠΑ. Τον Μάιο, εγκρίνονται η νέα Μουσειολογική και Μουσειογραφική μελέτη από το Συμβούλιο Μουσείων.
2020
Το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης είναι πλέον ανοιχτό για το κοινό. Έτοιμο να υποδεχτεί τους επισκέπτες, με τη μόνιμη συλλογή του, τις εκθέσεις και τις δράσεις του.
ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ
ΤΑΚΗΣ ΖΕΝΕΤΟΣ
Ο Τάκης Ζενέτος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1926. Ήταν ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της μεταπολεμικής αρχιτεκτονικής στην Ελλάδα σχεδιάζοντας μερικά από τα ωραιότερα κτήρια κατά τη διάρκεια των δεκαετιών του ’50, ’60 και ’70. Σπούδασε αρχιτεκτονική με υποτροφία στο Παρίσι (1945-1952), στην École des Beaux-Arts. Επέστρεψε στην Ελλάδα το 1955 και συνεργάστηκε με τον Μαργαρίτη Αποστολίδη. Τα πρώτα έργα τους είναι τα εργοστάσια ΦΙΞ και APCO, η μονοκατοικία στο Καβούρι και η πολυκατοικία στη Λ. Αμαλίας. Ακολούθησαν οι μονοκατοικίες στη Γλυφάδα και στο Ψυχικό, η πολυκατοικία στην οδό Ηρώδου Αττικού, το υπαίθριο θέατρο στον Λυκαβηττό, το στρογγυλό σχολείο στον Αγ. Δημήτριο. Ο Zενέτος ολοκλήρωσε συνολικά 120 έργα, ανάμεσα στα οποία είναι το χωροταξικό σχέδιο του Λεκανοπεδίου Αττικής, πολλά βιομηχανικά κτήρια, καθώς και σημαντικές πολυκατοικίες και μονοκατοικίες. Έργα του δημοσιεύτηκαν σε πολλά ευρωπαϊκά αρχιτεκτονικά περιοδικά. Απεβίωσε το 1977.
ΜΑΡΓΑΡΙΤΗΣ ΑΠΟΣΤΟΛΙΔΗΣ
Ο Μαργαρίτης Αποστολίδης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1921. Ήταν Έλληνας μοντερνιστής αρχιτέκτονας. Σπούδασε αρχιτεκτονική στην περίφημη École des Beaux-Arts του Παρισιού, στο atelier του Otello Zavaroni, όπου και ολοκλήρωσε τη διπλωματική του εργασία με τίτλο «Ενυδρείο εν Αθήναις». Επιστρέφοντας στην Ελλάδα άνοιξε με τον Τάκη Ζενέτο κοινό γραφείο και συνεργάστηκε σε όλα τα μεγάλα έργα της περιόδου 1956-1965. Μέρος του αρχείου των έργων του Μαργαρίτη Αποστολίδη βρίσκεται στα Αρχεία Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής του Μουσείου Μπενάκη. Υπήρξε παντρεμένος με την ηθοποιό Άννα Κυριακού με την οποία απέκτησε έναν γιο, τον πολιτικό μηχανικό Χρήστο Αποστολίδη. Παράλληλα, επί 40 συναπτά έτη προσέφερε τις υπηρεσίες του ως τεχνικός σύμβουλος στο «Άσυλο Ανιάτων». Απεβίωσε στις 16 Ιανουαρίου του 2005.
3SK ΣΤΥΛΙΑΝΙΔΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ
Το γραφείο 3SK Στυλιανίδης Αρχιτέκτονες εδρεύει στην Αθήνα. Έχει πραγματοποιήσει έργα υψηλών προδιαγραφών και δραστηριοποιείται σε όλη την Ελλάδα, καθώς και στο εξωτερικό. Η μελετητική ομάδα βασίζεται στον δημιουργικό σχεδιασμό και έχει μεγάλη και αποδεδειγμένη τεχνογνωσία των υλικών και της κατασκευής. Τα έργα του γραφείου καλύπτουν όλο το εύρος του design: δημόσια κτήρια, πολιτιστικά κέντρα, θέατρα, μουσεία, γραφεία, καταστήματα, εργασιακοί χώροι, τράπεζες, ξενοδοχεία και μεγάλες τουριστικές μονάδες, καθώς και κατοικίες, μεμονωμένες και ως συγκροτήματα. Η ομάδα έχει τεράστια εμπειρία στην εκτέλεση μεγάλων κατασκευών και πολύ απαιτητικών προγραμμάτων όσον αφορά στον χρόνο.
ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΚΟΝΤΟΖΟΓΛΟΥ
BArch Hons, AADiplHons, RIBA III, ArkUK, TEE
Συνεργάστηκε με τον Tim Ronalds (1982-1988). Το έργο της «Θέατρο Jackson’s Lane» κέρδισε το 1988 το “The Sunday Times-RIBA Community Award”, υπό την αιγίδα του πρίγκιπα της Ουαλίας. Με την επιστροφή της στην Αθήνα (1989), συνεργάστηκε με τους Θ. Σπανομαρίδη και Ι. Ζαχαριάδη για ένα έτος πριν ξεκινήσει το δικό της γραφείο, Axis Mundi Architects. Το 2003, σχημάτισε με τους Α.και Β.Στυλιανίδη και Κ.Σιώνη, τους 3SK Στυλιανίδης Αρχιτέκτονες Α.Ε. Από το 2010, λειτουργεί ως ελεύθερος επαγγελματίας αρχιτέκτονας, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Έχει διδάξει design σε πολλά διεθνή πανεπιστήμια, 1982-σήμερα (AA, GSD-Harvard, UBC-Canada, Academy of Fine Art-Vienna). Ως Επίτιμος Καθηγήτρια Αρχιτεκτονικής του UWA, διδάσκει το Athens Studio (1994-σημερα).
TIM RONALDS ARCHITECTS
Οι Tim Ronalds Architects είναι ένα πολύ γνωστό γραφείο στη Μ. Βρετανία, λόγω των πολλών βραβείων που έχει κερδίσει, αλλά και της υψηλής ποιότητας της δουλειάς του. Το γραφείο ειδικεύεται στα σύνθετα κτήρια και στις ανακατασκευές υπαρχόντων κτηρίων: κτήρια για τις τέχνες, θέατρα και πολιτιστικά κέντρα. Μερικά από τα πρόσφατα έργα του είναι: το Landmark, κτήριο – μουσείο για μια ευρύτερη περιοχή στο Ilfracombe που περιλαμβάνει θέατρο και κέντρο επισκεπτών (Βραβείο RIBA 1999), το Κέντρο Δραματικών Τεχνών Mick Jagger, το Κέντρο Δραματικών Τεχνών του Κολεγίου του Brighton (1o βραβείο διαγωνισμού), την αναστήλωση και ανακατασκευή του θεάτρου Ηackney Empire στο Λονδίνο, τη νέα μουσική σκηνή στο Watford, το πολιτιστικό κέντρο στο Salisbury, κ.ά.
Ι. ΜΟΥΖΑΚΗΣ & ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ Ε.Π.Ε.
Το γραφείο μελετών Ι. Μουζάκης & Συνεργάτες – Αρχιτέκτονες Ε.Π.Ε. απαρτίζεται από αρχιτέκτονες που εργάζονται απο το 1972 στην παροχή αρχιτεκτονικών υπηρεσιών σ’ ένα ευρύ φάσμα τυπολογίας και μεγάλης κλίμακας κτηριακών έργων. Το γραφείο χαρακτηρίζεται από τη μεγάλη εμπειρία των αρχιτεκτόνων του σε σύνθετα και ειδικά έργα, τόσο του δημοσίου όσο και του ιδιωτικού τομέα, που εκτείνεται σε όλες τις φάσεις μελέτης και πραγματοποίησης των έργων που αναλαμβάνει. Η μέχρι σήμερα εμπειρία των συνεργατών του γραφείου καλύπτει τους τομείς της Κατοικίας, Εκπαίδευσης, Βιομηχανίας, Κτηρίων Γραφείων και Διοίκησης, Νοσηλευτικών Ιδρυμάτων, Τουριστικών και Αθλητικών Εγκαταστάσεων, Εφαρμογών Ηλιακής Ενέργειας, Έρευνας, Αεροσταθμών, Πρεσβειών και Οικονομοτεχνικών Μελετών.