Η έκθεση Θαλασσόκαμπος, σε επιμέλεια της Δανάης Γιαννόγλου και της Κυβέλης Μαυροκορδοπούλου, είναι το αποτέλεσμα της δεύτερης ανοιχτής πρόσκλησης του ΕΜΣΤ για την επιμέλεια ομαδικής έκθεσης. Η συγκεκριμένη πρωτοβουλία, που καθιερώθηκε το 2023, αποτελεί βασικό εργαλείο του Μουσείου για την υποστήριξη της επιμελητικής έρευνας και τη δημιουργία νέων ευκαιριών για επαγγελματίες του χώρου της σύγχρονης τέχνης. Μέσα από μια διαφανή διαδικασία επιλογής, η ανοιχτή πρόσκληση ενισχύει τον πολυφωνικό χαρακτήρα του εκθεσιακού προγράμματος του ΕΜΣΤ, προσελκύοντας προτάσεις που συνομιλούν με τη Συλλογή και το Αρχείο του Μουσείου. Η έκθεση Θαλασσόκαμπος, η οποία εγκαινιάζεται το Σάββατο 8 Νοεμβρίου και φιλοξενείται στο Project Room 2, εντάσσεται στο φθινοπωρινό πρόγραμμα περιοδικών εκθέσεων του ΕΜΣΤ για το 2025.
Η έκθεση Θαλασσόκαμπος (Sea Garden) δανείζεται τον τίτλο της από την ομώνυμη συλλογή της Αμερικανίδας ποιήτριας H.D. (1886-1961). Συγκεντρώνει έργα που ενσωματώνουν και συνάμα απεικονίζουν φυσικά τοπία και τις απροσδιόριστες ανθρώπινες παρεμβάσεις που αυτά προδίδουν. Τοπία ιδωμένα μέσα από υδάτινους ιριδισμούς που μοιάζουν με ανθρώπινο σώμα. Τοπία διαποτισμένα από τις τοξικές υποσχέσεις της εκβιομηχάνισης. Τοπία που προστατεύουν σώματα κρύβοντας τα. Τοπία στραγγισμένα κάτω από καυτούς ήλιους. Τοπία ερωτήσεις και αποκρίσεις.
Με αφετηρία την πρακτική της Αθηνάς Τάχα και πιο συγκεκριμένα τα έργα της που ανήκουν στη συλλογή του ΕΜΣΤ, η έκθεση ανοίγει έναν διάλογο γύρω από το τοπίο ως κατηγορία υπό πίεση, ο οποίος, παρότι δεν αφορά αποκλειστικά την ελληνική επικράτεια, επανέρχεται διαρκώς στην πολυπλοκότητα του ελληνικού και μεσογειακού γεωπολιτικού πλαισίου. Ο Θαλασσόκαμπος ακολουθεί ως πυξίδα την αντίληψη της Τάχα για το τοπίο και τον φυσικό χώρο ως εν δυνάμει γλυπτά αλλά και την ενασχόληση της καλλιτέχνιδας με τη φύση και το ανθρώπινο και μη ανθρώπινο σώμα. Μέσα από φυσικά υλικά, όπως χαλίκια, πεταλίδες και βότσαλα, η Τάχα δημιουργεί έργα ριζικά ανοιχτά στην χρήση τους και την ερμηνεία τους: άλλοτε είναι γλυπτά, σκηνογραφικά αντικείμενα, χώροι ή ρούχα.
Στην έκθεση, η πρακτική της Τάχα αντανακλάται στα τοπία των υπόλοιπων καλλιτέχνιδων. Έρχεται σε διάλογο με την οικολογική ευαισθησία της Γερμανίδας καλλιτέχνιδας Margaret Raspé (1933-2023) και ειδικά με τη σειρά έργων που ανέπτυξε στην καλοκαιρινή της κατοικία στην Κάρπαθο τις δεκαετίες του 1970 και 1980. Ο κήπος Σπαρόζα που καλλιεργείται στην Παιανία από τη δεκαετία του 1960 υπό τη φροντίδα γυναικών εθελοντριών γίνεται η κυριολεκτική και μεταφορική ύλη της εικαστικού και κινηματογραφίστριας Catriona Gallagher. Η Ντόρα Οικονόμου ‘συλλέγει’ διακριτικά χαρακτηριστικά τοπίων και φυσικών οργανισμών από διάφορες γωνίες του πλανήτη για να δημιουργήσει δικές της γλυπτικές μεταλλάξεις χωρίς σαφή όρια μεταξύ ξενιστών και παρασίτων. Η Claude Cahun (1894-1954) ενδύεται την ίδια τη φύση ώστε να αντισταθεί σε κάθε στεγανό σχετικά με το φύλο και την ταυτότητα και να απαιτήσει το δικαίωμα στη ρευστότητα. Τέλος, η Ana Mendieta (1948-1985), το έργο της οποίας επίσης ανήκει στη συλλογή του ΕΜΣΤ, αποτυπώνει στο τοπίο ίχνη του σώματός της μόνο για να τα σβήσει αμέσως χρησιμοποιώντας τα τέσσερα στοιχεία της φύσης.
Ο Θαλασσόκαμπος εξερευνά την αντιφατική αλλά και δομική συνύπαρξη και εναλλαγή μεταξύ συνθηκών ξηρότητας και υδατότητας: υπέρμετροι όγκοι νερού απειλούν με πλημμύρες, ενώ η έλλειψη του υδάτινου στοιχείου προμηνύει αμείλικτη ζέστη. Η έκθεση συνδυάζει υπάρχοντα και νέα έργα που αναδεικνύουν το παρωδικό εκείνο σημείο όπου η γη συναντά τη θάλασσα. Η ιδέα και η εικόνα ενός θαλασσινού κάμπου μας καλεί να φανταστούμε την παρυφή ως σκηνικό, σύμβολο και σύστημα και να αναλογιστούμε το όριο και το σύνορο – του περιβάλλοντος, της εργασίας, του φύλου και των μεταναστευτικών κινήσεων.
Η έκθεση συνοδεύεται από το δημόσιο πρόγραμμα I even lost my shadow στο οποίο συμμετέχουν οι Στέφανος Λεβίδης, Δανάη Ηώ, Margaret Raspé, Catriona Gallagher και Fredj Moussa.
Καλλιτέχνιδες: Claude Cahun, Catriona Gallagher, Ana Mendieta, Ντόρα Οικονόμου, Margaret Raspé, Αθηνά Τάχα
Επιμέλεια: Δανάη Γιαννόγλου,
Κυβέλη Μαυροκορδοπούλου
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚA
Η Δανάη Γιαννόγλου είναι ιστορικός τέχνης, επιμελήτρια και συγγραφέας που ζει και εργάζεται στην Αθήνα και το Άμστερνταμ. Σπούδασε Θεωρία και Ιστορία της Τέχνης στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας, καθώς και Πολιτιστική Διαχείριση και Επιμέλεια στο Πανεπιστήμιο Paris 1 Panthéon-Sorbonne στο Παρίσι ενώ συμμετείχε στο de Appel Curatorial Programme 2019/20 στο Άμστερνταμ. Το 2019 βραβεύτηκε με το SNF Artist Fellowship από την ARTWORKS, ενώ έχει λάβει τις υποτροφίες Onassis AiR Emergency Fellowship 19/20, Onassis AiR Tailor-Made Fellowship 2022 καθώς και την εναρκτήρια ερευνητική υποτροφία ArcAthens NOLA/NYCBX, 2023. Έχει εργαστεί ως επιμελήτρια στο de Appel, Άμστερνταμ και έχει διατελέσει συντονίστρια του αρχείου εκθέσεων στο Ίδρυμα ΔΕΣΤΕ, Αθήνα. Έχει επιμεληθεί εκθέσεις και δημόσια προγράμματα για ιδρύματα και οργανισμούς στην Ελλάδα και το εξωτερικό, όπως το Ινστιτούτο Piet Zwart, το Ινστιτούτο Sandberg, τη Γκαλερί The Breeder, το Ίδρυμα B&M Θεοχαράκη, την Art Athina, το Hotel Maria Kapel, το Μουσείο Stedelijk του Άμστερνταμ, το de Appel, το Enterprise Projects και η Galerie Michel Journiac. Κείμενά της έχουν δημοσιευτεί σε καταλόγους εκθέσεων, βιβλία καλλιτεχνών και περιοδικά τέχνης. Η επιμελητική της πρακτική επικεντρώνεται σε ζητήματα που αφορούν τη γλώσσα και το τοπίο, χρησιμοποιώντας τα εικαστικά και την ποίηση ως οχήματα για την εξερεύνησή τους. Ταυτόχρονα, ερευνά την ιστορία, την κληρονομιά και τα διακυβεύματα των ανεξάρτητων χώρων και καλλιτεχνικών πρακτικών. Είναι συνιδρύτρια και διευθύντρια του ανεξάρτητου καλλιτεχνικού χώρου Enterprise Projects που λειτουργεί από το 2015 στην Αθήνα, καθώς και συντονίστρια της εκδοτικής πρωτοβουλίας Enterprise Projects Journal. Την περίοδο αυτή συνεργάζεται με το ολλανδικό περιοδικό Metropolis M.
Η Κυβέλη Μαυροκορδοπούλου είναι ιστορικός τέχνης και επιμελήτρια. Έλαβε το διδακτορικό της από την École des hautes études en sciences sociales στο Παρίσι (2021), ως υπότροφος του Ιδρύματος Ωνάση και ήταν μεταδιδακτορική υπότροφος στο Käte Hamburger Kolleg, RWTH Aachen University (2022–23). Η έρευνα και η επιμελητική της πρακτική έχουν υποστηριχθεί από το Ίδρυμα Βασίλης και Ελίζας Γουλανδρή, το ARTWORKS fellowship του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος, το Deutscher Akademischer Austauschdienst (DAAD), το Social Sciences and Humanities Research Council of Canada (SSHRC) και το Heinrich-Böll-Stiftung. Είναι επιστημονική σύμβουλος της έκθεσης L’Âge Atomique. Les artistes à l’épreuve de l’histoire (2024–25, Musée d’art Moderne στο Παρίσι, CCCB Barcelona, 2026) και το 2024 επιμελήθηκε την ομαδική έκθεση …that creeps from the earth στο Tavros art space στην Αθήνα. Η έρευνά της, στην τομή της ιστορίας τέχνης και της επιστήμης και των περιβαλλοντολογικών ανθρωπιστικών σπουδών, επικεντρώνεται στην αισθητική της πυρηνικής ενέργειας και ερευνά υλικές ιστορίες της τέχνης και του περιβάλλοντος, την έννοια της τοξικότητας, τον αντιπυρηνικό ακτιβισμό και τον φεμινιστικό λόγο. Την περίοδο αυτή είναι μεταδιδακτορική υπότροφος στο Vrije Universiteit του Άμστερνταμ, όπου και διδάσκει. Παράλληλα συνεπιμελείται τον συλλογικό τόμο Toxic Materialities: Exposure and Pollution in Art Making Across Histories and Geographies (Brill Academic Publishing, υπό έκδοση) και επιμελείται το πρόγραμμα καλλιτεχνικής έρευνας Troubling Pigments (after Sigmar Polke) σε συνεργασία με το Rijksakademie και το Stedelijk Museum Amsterdam, με την υποστήριξη του Anna Polke Stiftung.
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΕΚΘΕΣΗΣ
Καλλιτεχνική Διεύθυνση: Κατερίνα Γρέγου
Διοικητική-Οικονομική Διεύθυνση: Αθηνά Ιωάννου
Επιμέλεια: Δανάη Γιαννόγλου, Κυβέλη Μαυροκορδοπούλου
Συντονισμός: Άννα Μυκονιάτη
Παραγωγή: Αναστασία Τσοπελάκη
Δανεισμός έργων: Μαρία Δράκου, Εμμανουέλα Φουρτούνη
Συντήρηση: Φωτεινή Αλεξοπούλου
Γραφιστικός Σχεδιασμός: Ηλιάνα Σιάργκα
Οπτικοακουστική Eγκατάσταση: Μάκης Φάρος
Τεχνική Υποστήριξη: Αιμίλιος Πετρίκης, Βαγγέλης Φίλιππας
Φωτισμοί: Γρηγόρης Σαμπάνης
Μεταφορές/ Εγκατάσταση: Ορφεύς Βεϊνόγλου
Επικοινωνία: Μαριγώ Σιάκκα (ΕΜΣΤ), Σέργιος Ζαλμάς (Social Media)
Σύμβουλος Επικοινωνίας: Μαρία Τσολάκη
ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ
Οι επιμελήτριες θα ήθελαν να αναγνωρίσουν την συνεργατική φύση τη δουλειάς που έκανε δυνατή την προετοιμασία της έκθεσης Θαλασσόκαμπος, και ειδικότερα τα ακόλουθα άτομα και οργανισμούς: την ARTWORKS για την υποστήριξη της έρευνάς μας στην Κάρπαθο στο εξοχικό της Margaret Raspé. Την Galerie Molitor, Βερολίνο, και ιδιαίτερα τη Marie-Christine Molitor, την Camila Barshee και τη Laura Heimberg. Την Caroline Raspé για τη γενναιοδωρία και τη φιλοξενία της στην Κάρπαθο. Τέλος, ευχαριστούμε θερμά την Susanne Kriemann, την Ελεάννα Παπαθανασιάδη, τη Μυρσίνη Πλειώνη, την Κωνσταντίνα Κατρακάζου, τον Ηλία Γιαννόγλου, τον Νίκο Μαυροκορδόπουλο, τον Βασίλη Παπαγεωργίου, τον Γιώργο Παπαδήμα, την Χριστίνα Τζεβελέκου, την Δήμητρα Παπαχρήστου, τον Θοδωρή Προδρομίδη και την Ελένη Τσέκερη για την πολύτιμη βοήθειά τους σε διαφορετικά στάδια προετοιμασίας της έκθεσης.
ΥΛΙΚΟ ΤΥΠΟΥ
ΧΟΡΗΓΟΙ
