Ανίς Καπούρ, Χωρίς τίτλο, 2001-2005

Ο Μεγάλος Περίπατος

17.07 - 29.09.2006

Πεζόδρομοι Διονυσίου Αρεοπαγίτου, Αποστόλου Παύλου και Ερμού - Παρακείμενα Δημόσια και Ιδιωτικά κτήρια

Ο Μεγάλος Περίπατος είναι η πρώτη από τις δύο μεγάλες διεθνείς εκθέσεις που έχει προγραμματίσει το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στο πλαίσιο των εκδηλώσεων Προ-Θυρανοίξια 2006-2008 εν όψει της ολοκλήρωσης της ανακατασκευής του κτιρίου του μέσα στο 2008. Η ιδέα της έκθεσης γεννήθηκε από τη γειτνίαση του ΕΜΣΤ με αρχαιολογικούς χώρους και μνημεία της Αθήνας, η οποία προσφέρει πολλαπλά δίκτυα διαπολιτισμικής επικοινωνίας ανάμεσα στην αρχαιότητα και τη σύγχρονη διεθνή τέχνη. Ο τίτλος της έκθεσης αναφέρεται στον Μεγάλο Περίπατο της Ενοποίησης Αρχαιολογικών Χώρων, μια τεράστιας κλίμακας αστική παρέμβαση γύρω από την Ακρόπολη και δημιουργεί ένα «ανοιχτό» Μουσείο, όπου η πλούσια πολιτιστική κληρονομιά διασταυρώνεται με την καθημερινή ζωή της σύγχρονης πόλης και την πολυπολιτισμική της πραγματικότητα. Ο Μεγάλος Περίπατος ως εμπειρία και ως μεταφορά επιτρέπει αναπάντεχες συναντήσεις και δεσμούς, ιστορίες μέσα στην Ιστορία, νέες σχέσεις και διάλογο ανάμεσα στο παρόν και το παρελθόν, το τοπικό και το οικουμενικό και μια ανοιχτή εννοιολογική αφήγηση που ενσωματώνει τους Άλλους και το Αλλού. Στην έκθεση συμμετέχουν 44 καλλιτέχνες από όλο τον κόσμο με πρόσφατα έργα τους ή με in situ έργα-παραγγελίες του Μουσείου, τα οποία θα παρουσιαστούν κατά μήκος του αρχαιολογικού Μεγάλου Περιπάτου και σε παρακείμενα δημόσια και ιδιωτικά κτίρια.

ΘΕΜΑΤΑ

Τα έργα που παρουσιάζονται στους διάφορους εκθεσιακούς χώρους βρίσκονται σε διάλογο με το φυσικό και αρχιτεκτονικό κάλλος, τη μυθολογία, την ιστορία και τη σύγχρονη κοινωνική πραγματικότητα τόπων και κτιρίων και σε αρμονία με την ατμόσφαιρα που το καθένα από αυτά εκπέμπει. Μερικά από τα βασικά θέματα που θίγονται στα έργα της έκθεσης, είναι οι σχέσεις ανάμεσα στο δημόσιο και το ιδιωτικό, τη μυθοπλασία και την πραγματικότητα, τη μνήμη, το τοπίο και την ιστορία, το όνειρο και το ταξίδι, η κοινότητα, η δημοκρατία, η ουτοπία, η πολυπολιτισμικότητα, η μετανάστευση, η Πόλη.

ΕΡΓΑ

Ενδεικτικά αναφέρουμε ορισμένα από τα έργα της έκθεσης. Απέναντι από το Νέο Μουσείο Ακροπόλεως ο επισκέπτης θα συναντήσει το πρώτο έργο της έκθεσης του Παλαιστίνιου καλλιτέχνη Khalil Rabah. Η εγκατάσταση του Khalil Rabah, αναπαριστά ένα μουσείο, το Νέο Παλαιστινιακό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας και Ανθρωπότητας. Το κτίριό του, σαν πραγματικό Μουσείο σε μικρογραφία, αποτελείται από αίθουσες μονίμων συλλογών, αίθουσα τεκμηρίωσης και προβολών. Είναι ένα νομαδικό Μουσείο που παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το 2004 στη Ραμάλα, το 2005 στη Ρώμη και στην Κωνσταντινούπολη, το 2006 στο Άμστερνταμ και στην Αθήνα, αυτή τη φορά με τον τίτλο Το Νέο Παλαιστινιακό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας και Ανθρωπότητας. Με βασικό θέμα και έννοια το ιερό δέντρο της ελιάς, το μνημειακό αυτό έργο ανοίγει ένα διάλογο με τη μνήμη, την ιστορία της αττικής γης και το κοινό ανθρωπολογικό υπόβαθρο των λαών της Μεσογείου. Κατά μήκος του Μεγάλου Περιπάτου ο θεατής θα ανακαλύψει ηχητικά έργα των Steve Roden, Susan Philipz και Pavel Büchler, γλυπτά, όπως του Ulrich Rückriem και του Αnish Kapoor καθώς και το έργο του ιρανού Y.Z. Kami στη Ρωμαϊκή Αγορά, που παραπέμπει στο σουφισμό του ιρανού μυστικού ποιητή του 13ου αιώνα Rumi. Στον πεζόδρομο της Ερμού, απέναντι από τον Κεραμεικό παρουσιάζεται η εγκατάσταση της Βάνας Ξένου Axis Mundi, Έρως-Θάνατος, Νυμφών Κοιμητήριο, που παραπέμπει στα Ελευσίνια Μυστήρια. Ο Άξονας του κόσμου είναι σύμβολο και μεσολαβητής της μετάβασης. Ως έκθεμα του Μεγάλου Περιπάτου παρουσιάζεται η ιστορική διαμόρφωση του Δημήτρη Πικιώνη στους αρχαιολογικούς χώρους γύρω από την Ακρόπολη κατά τη δεκαετία του 50. Το έργο του Πικιώνη βασίζεται στην αρχιτεκτονική της κίνησης και της μνήμης, την οποία ο επισκέπτης βιώνει καθώς περπατάει διαμέσου ενός γιγάντιου «κολλάζ» από μαρμάρινα και πήλινα κομμάτια που διασώζουν μνήμες από την κατεδαφιζόμενη Αθήνα του 19ου αιώνα. Στον έντονα φορτισμένο από την πολιτική και καλλιτεχνική προσωπικότητα της Μελίνας Μερκούρη κτίριο του Ιδρύματος Μελίνας Μερκούρη, πολιτικά και κοινωνικά ντοκουμέντα εμφανίζονται ως φανταστικά, στα έργα της τουρκάλας Gülsün Karamustafa και του λιβανέζου Fouad Elkoury, ενώ στον οικείο καλλιτεχνικό χώρο της ΕΠΑΣΚΤ, η μυθοπλασία παρουσιάζεται ως ιστορική πραγματικότητα στο έργο του Michael Blum. Σε άλλους χώρους της, ο Πολωνός καλλιτέχνης Pawel Althamer σε καθημερινή περφόρμανς θα αναπαριστά τη σχέση του γλύπτη με το μοντέλο του. Στη συνέχεια, στην πρόσοψη του κτιρίου του University of Indianapolis, Athens Campus (πρώην Ίδρυμα Γουλανδρή Χορν) ο επισκέπτης θα συναντήσει τη φωτογραφική εγκατάσταση του Per Barclay For Dionysos (Laura and Tomo – Montalcino) (Για τον Διόνυσο (Λάουρα και Τόμο- Mονταλτσίνο). Λίγο πιο κάτω, μια σειρά από καινούργια αιθέρια ζωγραφικά έργα της Silke Otto-Knapp καθώς και ένα γαλήνιο ηχητικό έργο του αμερικανού Steve Roden αναδεικνύουν το γεμάτο μνήμες και εσωτερικότητα χώρο των Τούρκικων Λουτρών.

Μια άλλη in situ εγκατάσταση που έχει τοποθετηθεί στο Θησείο κοντά στην αρχαία οδό των Παναθηναίων είναι το Neen Plateau, μια συνεργασία μεταξύ τριών Ελλήνων καλλιτεχνών, των Ανδρέα Αγγελιδάκη, Μίλτου Μανέτα και Άγγελου Πλέσσα, μέλη της διεθνούς ομάδας Neen. Οι καλλιτέχνες θα παρουσιάσουν τρία διαφορετικά έργα τοποθετημένα μαζί, δημιουργώντας μια πλατφόρμα για συζήτηση θέτοντας ερωτήματα όπως τι είναι μια πόλη στην εποχή του διαδικτύου, τι είναι ένας περίπατος σε μια εποχή διαρκούς επικοινωνίας, τι είναι μια έκθεση και τι είναι το κίνημα Neen.

Ακριβώς απέναντι, μπροστά από το άλσος του Θησείου έχει εγκατασταθεί το μυστηριακό έργο των Ilya & Emilia Kabakov The Falling Angel (O Άγγελος που πέφτει). Στη συνέχεια ο επισκέπτης θα συναντήσει το κτίριο του Συλλόγου των Ελλήνων Αρχαιολόγων, όπου η in situ εγκατάσταση του Christian Boltanski καθώς και η εγκαταστάσεις των Janine Antoni και Γιώργου Χατζημιχάλη, το γλυπτό και τα σχέδια του Wolfgang Laib πραγματεύονται με ποιητικό και στοχαστικό τρόπο αρχαίους και σύγχρονους μύθους, καθώς και έννοιες όπως ο θάνατος, ο χρόνος, η ανθρώπινη μοίρα, το φως και σκοτάδι.

Στο τελευταίο τμήμα της έκθεσης, στην Τεχνόπολις του Δήμου Αθηναίων, σε τέσσερα από τα κτίρια του πρώην βιομηχανικού συγκροτήματος, θα παρουσιαστούν έργα των Thomas Hirschhorn και Hans-Jürgen Syberberg, που πραγματεύονται θέματα όπως η φιλοσοφία, η πολιτική, η δημοκρατία, και η κοινότητα. Ο Ελβετός Thomas Hirschhorn παρουσιάζει μια εγκατάσταση με τίτλο U –Lounge χρησιμοποιώντας στον τίτλο μόνο το αρχικό της λέξης Utopia (ουτοπία), και δημιουργεί ένα χώρο για την ποίηση, τη φιλοσοφία, την τέχνη, για μια παγκόσμια κοινή ευημερία. Στόχος του είναι να συνδέσει την ουτοπία με την πραγματικότητα και να δημιουργήσει ένα χώρο όπου θα έχει εξαλείψει οποιαδήποτε απόσταση ανάμεσα σε αυτές τις δυο έννοιες. Ο Γερμανός Hans-Jürgen Syberberg με την ταινία του The Cave of Memory (Το σπήλαιο της μνήμης) με αφορμή το μύθο του πλατωνικού σπηλαίου, διεισδύει αναφερόμενος στο έργο των Goethe, Mozart, Kleist, Beckett σε μεγάλες στιγμές της ευρωπαϊκού πολιτισμού. Στα έργα ενός μεγάλου αριθμού καλλιτεχνών που φιλοξενούνται στην Τεχνόπολη, όπως των Ghada Amer, Santiago Sierra, Andrian Paci, Βλάση Κανιάρη, Yu Hong, Julie Mehretu, Λίνας Θεοδώρου κ.ά. ανιχνεύονται θέματα που σχετίζονται με κοινωνικοπολιτικά ζητήματα, όπως η γυναικεία ταυτότητα, η πόλη ως πολυπολιτισμική μητρόπολη, η μετανάστευση, η ξενοφοβία, η σύγχρονη πραγματικότητα της Ελλάδας κ.ά.

Η βιντεοεγκατάσταση του Ανδρέα Αγγελιδάκη με τίτλο Walking Building (Το κτίριο που περπατάει), θα μπορούσε να είναι το τελευταίο έργο της έκθεσης. Το βράδυ των εγκαινίων το έργο θα προβληθεί στο κτίριο Φιξ, επί της λεωφόρου Συγγρού.

Καμπυλώνοντας την ευθεία
Άννα Καφέτση

Έστιν άρα ξυλλήβδην, έφη, ο έρως του το αγαθόν αυτω ειναι αεί.
Ότε δή τούτο ο έρως εστίν αεί, η δ’ ή, των τίνα τρόπον διωκόντων αυτό
και εν τίνι πράξει η σπουδή και η σύντασις έρως αν καλοίτο;
Tί τούτο τυγχάνει όν το έργον; …
Έστι γαρ τούτο τόκος εν καλώ…

Πλάτων, Συμπόσιον.

Στην αρχή είναι η γραμμή, του τόπου και της ιστορίας. Που ενώνει τους Στύλους του Ολυμπίου Διός με την Ακαδημία Πλάτωνος. Τον αριστοτελικό Περίπατο με το Συμπόσιο. Τα δυο αυτά σημεία ορίζουν μια πραγματική διαδρομή στην καρδιά της Αθήνας και το πέρασμα της φιλοσοφίας από τον Μύθο στον Λόγο.

Μέσα σ’ αυτήν την συναισθηματική τοπογραφία, για να θυμηθούμε τον Δημήτρη Πικιώνη, ανοίγονται ατέλειωτες διαδρομές πάνω σε ευγενικά λιθόστρωτα και χωμάτινα μονοπάτια, σε ξέφωτα και δροσερές σκιές, σε κρυμμένα και ορατά θραύσματα της Ιστορίας. Η επιστροφή εκεί φέρνει τη νοσταλγία του δρόμου, μνήμες από τους ήχους της Κασσιανής και τα ποιητικά βάθη του Ηράκλειτου. Ο περίπατος λοξοδρομεί για να κλείσει μέσα του την πόλη, τη θέρμη του ιδιωτικού, τη συλλογικότητα του δημόσιου, τα χρώματα των Άλλων.

Περπατάμε μαζί με το φως. Η Ελληνική Γραμμή του Περικλή Γιαννόπουλου, η διαυγέστατη γραφή της γραμμής, περιγράφει μέσα
μας τις γλυπτές πέτρες και τις ελιές στις πλαγιές της Ακρόπολης. Εκεί ανάμεσα υπάρχει η αφήγηση.

Η αφήγηση της γραμμής δεν είναι γραμμική. Τα όριά της, η αρχή και το τέλος, μετατίθενται ολοένα. Όπως και στην πραγματική τοπογραφία, διακλαδίζονται και επεκτείνονται, χάνονται σε παράλληλες ευθείες και διατομές, σβήνουν μέσα στην ανοιχτή καμπύλη και σε κύκλους ομόκεντρους που επαναλαμβάνονται στο χρόνο, σχεδιάζοντας την κίνηση. Το περπάτημα και την ομιλία. Με τις πτώσεις και τις σιωπές τους. Με την εμπειρία και τη μεταφορά. Τη ζωή.

Ο Μεγάλος Περίπατος είναι ο καθρέφτης της, το μυθοπλαστικό της σώμα. Η κυκλική του αφήγηση υπερβαίνει το χώρο και το χρόνο ανάγοντας κάθε τι στο κέντρο. Αναδεικνύει αναπάντεχες συναντήσεις και δεσμούς με εικόνες, κείμενα, ήχους, πρόσωπα και χρονολογίες. Με όνειρα και επιθυμίες. Φέρνει το παρελθόν στο μέλλον, διαλύοντας τα όρια μεταξύ ανάμνησης και προσδοκίας. Το παρόν μετατρέπεται σ’ έναν ενδιάμεσο υβριδικό χώρο, ανάμεσα στο είναι και δεν είναι, στο εδώ και στο εκεί.

Περπατώντας μέσα στους κύκλους της αφήγησης, η εμπειρία της κίνησης δεν είναι πια η ίδια. Ούτε οι σχέσεις μας με την πόλη ή οι δεσμοί με τον κήπο.
Μέσα από τις ιστορίες, τις μνήμες, και τις ταυτότητες των Άλλων ξαναδιαβάζουμε την Ιστορία και το τοπίο μας, επινοούμε τη ζωή, αναζητώντας νέα ονόματα και περιεχόμενα στην «άλλη διάσταση», την ανθρώπινη. Φέρνουμε στο νου τους δρόμους της απόστασης και της μετανάστευσης που ξαναχαράσσονται.
Περνάμε απέναντι. Πλησιάζουμε τα περιθώρια και τις περιφέρειες, αφουγκραζόμαστε τις διαφορετικές φωνές. Οι μυρωδιές κλείνουν μέσα τους άλλες μυρωδιές. Το σπίτι μας προσκαλεί στην ομιλία και ασπρόμαυρες φωτογραφίες προβλέπουν προφητικά το γαλάζιο.

Ψάχνοντας το κέντρο, ακούγεται η φωνή της ξένης γυναίκας, της Διοτίμας. Φανερώνεται η καμπύλη. Αυτή που σχηματίζεται ανάμεσα σε δυο μουσεία που μοιάζουν. Γιατί κάνουν τα όνειρα και την αναμονή γλυπτά και ζωγραφική. Γιατί διεκδικούν μια πραγματικότητα.
Η παλαιστινιακή γη μεταφέρεται στην αττική γη.
Από την περιπλάνηση στα εκθέματα και τις περιγραφές της αναδύεται το κοινόανθρωπολογικό βάθος της Μεσογείου. Και ταυτόχρονα οι ανεξάντλητοι δεσμοί με τους άλλους κύκλους.

Ο λόγος για την αφήγηση δεν είναι ο περίπατος. Είναι η ανάμνηση και η προετοιμασία του. Γιατί ο περίπατος είναι η αληθινή χαρά.

 

Επιμέλεια: Άννα Καφέτση