Μέρος της αποστολής του ΕΜΣΤ είναι να καλλιεργεί δημιουργικές πρακτικές μνήμης ενάντια στην κυρίαρχη κουλτούρα αμνησίας σε σχέση με το παρελθόν, να επανεξετάζει και να ανακαλεί γεγονότα της πρόσφατης ιστορίας και της ιστορίας της τέχνης τα οποία επέδρασαν στη διαμόρφωση του παρόντος στη χώρα μας. Η ιστορικής σημασίας διοργάνωση The Greek Month in London (O Ελληνικός μήνας στο Λονδίνο), που πραγματοποιήθηκε τον Νοέμβριο και τον Δεκέμβριο του 1975, ανήκει σε αυτήν την κατηγορία. Πενήντα χρόνια μετά, το ΕΜΣΤ παρουσιάζει μια επετειακή έκθεση που εστιάζει στο εικαστικό τμήμα του Ελληνικού μήνα το οποίο περιλάμβανε δύο εκθέσεις, την Four Painters of 20th Century Greece (Τέσσερις ζωγράφοι της Ελλάδος του 20ού αιώνα) και την Eight Artists, Eight Attitudes, Eight Greeks (Οκτώ καλλιτέχνες, οκτώ αντιλήψεις, οκτώ Έλληνες). Την οργάνωση των δύο καλλιτεχνικών εκθέσεων στο πλαίσιο του Μήνα είχε ο αναγνωρισμένος διεθνώς Έλληνας επιμελητής Χρήστος Ιωακειμίδης (1932–2017) και ο Norman Rosenthal, γνωστός Βρετανός ιστορικός της τέχνης και το 1975 υπεύθυνος εκθέσεων στο Ινστιτούτο Σύγχρονων Τεχνών (Institute of Contemporary Arts/ICA). Οι δύο αυτές εκθέσεις, οι οποίες οργανώθηκαν στο πλαίσιο του Ελληνικού μήνα στη βρετανική πρωτεύουσα σηματοδότησαν την έναρξη των συζητήσεων για τη σύγχρονη τέχνη και την πρωτοπορία στην Ελλάδα αμέσως μετά την πτώση της δικτατορίας.
Πιο συγκεκριμένα, ο Μήνας διήρκεσε από τις 4 Νοεμβρίου έως τις 4 Δεκεμβρίου 1975 ακολουθώντας το πρότυπο του Γαλλικού και του Γερμανικού μήνα που είχαν προηγηθεί. Ήταν μια πρωτοβουλία του Γραφείου Τύπου της Ελληνικής Πρεσβείας στο Λονδίνο, η οποία υποστηρίχθηκε από το National Trust for Greece με στόχο «την παρουσίαση, στο αγγλικό κοινό, μιας εικόνας του πολιτιστικού δυναμικού της Ελλάδας σήμερα, με μια αναφορά και στις πηγές εκείνες του παρελθόντος που εξακολουθούν και επηρεάζουν, με τον ένα ή τον άλλον τρόπο, την πνευματική δημιουργία γενικότερα στον ελληνικό χώρο». Η εκδήλωση περιλάμβανε παραδείγματα από διάφορες εκφάνσεις της πνευματικής και καλλιτεχνικής δραστηριότητας στη σύγχρονη Ελλάδα: εικαστικές εκθέσεις, Εβδομάδα Ελληνικού Κινηματογράφου με προβολές ταινιών του Νίκου Κούνδουρου, του Μιχάλη Κακογιάννη, του Θόδωρου Αγγελόπουλου, κ.ά., βραδιές χορού, μουσικής και ποίησης, εκθέσεις αφιερωμένες στον Γιώργο Σεφέρη, στα αντιστασιακά έντυπα της επταετίας και στους σύγχρονους Έλληνες συγγραφείς στον Εθνικό Σύνδεσμο Βιβλίου, κ.ο.κ.
Αναφορικά με τις εικαστικές τέχνες, το πρόγραμμα του Ελληνικού μήνα περιλάμβανε δύο παράλληλες εκθέσεις, σε επιμέλεια των Ιωακειμίδη και Rosenthal, για την ελληνική τέχνη του 20ού αιώνα. H πρώτη με τίτλο Four Painters of 20th Century Greece (Τέσσερις ζωγράφοι της Ελλάδος του 20ού αιώνα), πραγματοποιήθηκε στην γκαλερί Wildenstein και παρουσίαζε έργα τεσσάρων από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του «ελληνοκεντρικού μοντερνισμού»: του Θεόφιλου (1870-1934), του Φώτη Κόντογλου (1895-1965), του Νίκου Χατζηκυριάκου-Γκίκα (1906-1994) και του Γιάννη Τσαρούχη (1910-1989). Η δεύτερη, στην οποία εστιάζει το ΕΜΣΤ, με τίτλο Eight Artists, Eight Attitudes, Eight Greeks (Οκτώ καλλιτέχνες, οκτώ αντιλήψεις, οκτώ Έλληνες) πραγματοποιήθηκε στο Ινστιτούτο Σύγχρονων Τεχνών (ICA) και παρουσίαζε έργα οκτώ σύγχρονων καλλιτεχνών που οι περισσότεροι ανήκαν στους Έλληνες της Διασποράς. Όπως τόνιζαν οι δύο επιμελητές στο προλογικό τους σημείωμα στον κατάλογο της έκθεσης, ήταν η πρώτη φορά που συσχετίσθηκαν αυτές οι δύο ομάδες διακεκριμένων (εντός και εκτός Ελλάδος) καλλιτεχνών. Το επιμελητικό πλαίσιο, όπως περιγράφεται στα κείμενα των συνοδευτικών καταλόγων, ήταν η σχέση των Ελλήνων καλλιτεχνών με τον ευρωπαϊκό πολιτισμό της εποχής τους αμέσως μετά την πτώση της δικτατορίας. Άλλα ζητήματα που έθεταν οι επιμελητές ήταν η ιδιαίτερη πολιτιστική φυσιογνωμία της Ελλάδας, η αντιπαράθεση της με τον «έξω κόσμο», η αγάπη και η συναίσθηση της ελληνικής πραγματικότητας, το ελληνικό παράδοξο του ένδοξου παρελθόντος και της σημερινής πιο περιορισμένης επιρροής της χώρας, η αντιπαραβολή δύο διαφορετικών γενεών με αντίστοιχα, ωστόσο, προβλήματα, καθώς και η συνείδηση της εθνικής ταυτότητας.
Με αφορμή την επέτειο των 50 χρόνων από τη σημαντική αυτή εκδήλωση, μία «δοκιμιακή» έκθεση έργων και ντοκουμέντων, η οποία αντλεί από συζητήσεις της επιμελήτριας με τον Χρήστο Ιωακειμίδη πριν τον θάνατό του και πρωτότυπο αρχειακό υλικό το οποίο για πρώτη φορά παρουσιάζεται στο ευρύ κοινό, επιχειρεί να αναδείξει τόσο τη σημασία της επιμελητικής ματιάς των Ιωακειμίδη και Rosenthal για τη σύσταση μιας κατηγορίας «ελληνικής πρωτοποριακής τέχνης» όσο και τον ρόλο των δύο εκθέσεων στην πολιτική συζήτηση περί στρατευμένης δημιουργίας αμέσως μετά την πτώση της Χούντας. Η έκθεση περιλαμβάνει και χαρακτηριστικά έργα των καλλιτεχνών που συμμετείχαν στην έκθεση στο ICA, έργα των Στήβεν Αντωνάκου (1926-2013), Βλάση Κανιάρη (1928-2011), Χρύσας (1933-2013), Γιάννη Κουνέλλη (1936-2017), Παύλου (1930-2019), Λουκά Σαμαρά (1936-2024),Τάκη (1925-2019) και Κώστα Τσόκλη (γ. 1930) ‒από τις συλλογές του ΕΜΣΤ και από άλλες ελληνικές συλλογές‒ τα οποία κινούνται στο ίδιο ύφος με εκείνα τα έργα που παρουσιάστηκαν στο Λονδίνο το 1975. Η έκθεση πλαισιώνεται από πρωτότυπα κείμενα και εικονογραφημένο χρονολόγιο.
Επιμέλεια : Πολύνα Κοσμαδάκη
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ
Χρήστος Ιωακειμίδης (1930 – 2017)
Ο Χρήστος Μ. Ιωακειμίδης ήταν Έλληνας επιμελητής εκθέσεων, γνωστός για την πρωταρχική συμβολή του στην προβολή της ελληνικής πρωτοποριακής τέχνης στο διεθνές κοινό και για τις εντυπωσιακές, μεγάλης κλίμακας εκθέσεις που διοργάνωσε. Σπούδασε ιστορία της τέχνης, φιλοσοφία και κοινωνιολογία στο Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης (1953–1957) και στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου (1958–1963). Κατά τη διάρκεια των σπουδών του, επιμελήθηκε εκθέσεις στη Γερμανία, όπως την ομαδική Avantgarde Griechenland, Bilder und Objekte (1968), καθώς και ατομικές καλλιτεχνών όπως ήταν ο Παύλος, ο Τάκις και ο Αλέξης Ακριθάκης. Πριν το 1975, ο Ιωακειμίδης συνεργάστηκε με τον Joseph Beuys και άλλους καλλιτέχνες της γερμανικής πρωτοπορίας, εμβαθύνοντας στην πειραματική και στην πολιτικοποιημένη τέχνη. Το 1975 οργάνωσε τον Ελληνικό Μήνα στο Ινστιτούτο Σύγχρονης Τέχνης (ICA) του Λονδίνου, παρουσιάζοντας την ελληνική πρωτοπορία στο διεθνές κοινό και θέτοντας τα θεμέλια για μεταγενέστερες συνεργασίες με διεθνείς καλλιτέχνες και επιμελητές. Μετά το 1975, συνέχισε τη συνεργασία του με τον Sir Norman Rosenthal της Βασιλικής Ακαδημίας του Λονδίνου, συνεπιμελούμενος μια σειρά σημαντικών διεθνών εκθέσεων που ήταν καθοριστικές για τον διάλογο περί σύγχρονης τέχνης. Ανάμεσα σε αυτές ήταν οι: A New Spirit in Painting (1981), η οποία προανήγγειλε την άνοδο του νεοεξπρεσιονισμού, Zeitgeist (Βερολίνο, 1982), German Art in the Twentieth Century (Λονδίνο, 1985), Metropolis (Βερολίνο, 1991), Αmerican Art in the Twentieth Century 1913-1993 (Βερολίνο και Λονδίνο, 1993) και Αfrica: Art of a Continent (Λονδίνο, 1995). Στην Ελλάδα, ο Ιωακειμίδης έγινε ευρύτερα γνωστός ως καλλιτεχνικός διευθυντής της ιστορικής έκθεσης Outlook (2003-2004), που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της Πολιτιστικής Ολυμπιάδας. Σε αναγνώριση της μακρόχρονης και σημαντικής συμβολής του στην ελληνική και διεθνή τέχνη, το 2011 ανακηρύχθηκε επίτιμος διδάκτορας του Τμήματος Εικαστικών Τεχνών της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών της Αθήνας.
Sir Norman Rosenthal (* 1944)
Ο Sir Norman Rosenthal είναι Βρετανός επιμελητής και ιστορικός τέχνης. Το 1974 έγινε επιμελητής στο Ινστιτούτο Σύγχρονης Τέχνης (ICA) του Λονδίνου, παραμένοντας στη θέση αυτή μέχρι το 1976. Κατά τη διάρκεια της θητείας του στο ICA, συνεργάστηκε με τον Χρήστο Μ. Ιωακειμίδη στον Ελληνικό Μήνα (1975), ένα φιλόδοξο πρόγραμμα που παρουσίασε την ελληνική πρωτοπορία σε διεθνές κοινό. Από το 1977 έως το 2008 διετέλεσε Exhibitions Secretary στη Βασιλική Ακαδημία Τεχνών του Λονδίνου (Royal Academy of Arts), όπου επιμελήθηκε και επέβλεψε πολλές σημαντικές εκθέσεις, όπως οι: Post Impressionism: Cross-Currents in European Painting (1979-80), Ιtalian Art in the Twentieth Century (1989), Africa: Art of a Continent (1995) και Sensation: Young British Artists from the Saatchi Collection (1997). Μέσα από αυτές τις εκθέσεις διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στην ανάδειξη, αφενός, μιας νέας γενιάς Βρετανών καλλιτεχνών και, αφετέρου, σημαντικών μορφών της μεταπολεμικής ευρωπαϊκής τέχνης. Ο Rosenthal είναι ευρέως αναγνωρισμένος για την υποστήριξη της σύγχρονης τέχνης και για τη στενή συνεργασία του με καλλιτέχνες όπως ήταν οι Joseph Beuys, Georg Baselitz, Anselm Kiefer και Julian Schnabel, καθώς επίσης ο Francesco Clemente και οι Young British Artists (YBAs) στη δεκαετία του 1990. Το 2007 του απονεμήθηκε ο τίτλος του ιππότη από τη Βασίλισσα, σε αναγνώριση της εξαιρετικής συμβολής του στην προώθηση της σύγχρονης τέχνης στο Ηνωμένο Βασίλειο και διεθνώς.
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΕΚΘΕΣΗΣ
Καλλιτεχνική Διεύθυνση: Κατερίνα Γρέγου
Διοικητική-Οικονομική Διεύθυνση: Αθηνά Ιωάννου
Επιμέλεια: Πολύνα Κοσμαδάκη
Βοηθός Επιμελήτρια/Έρευνα: Ματίλντ Σκυλογιάννη
Εκθεσιακός Σχεδιασμός & Καλλιτεχνική Παραγωγή: Γιάννης Αρβανίτης
Συντονισμός Παραγωγής: Αναστασία Τσοπελάκη
Υποδιευθύντρια Τεχνικών Υπηρεσιών: Ηρώ Νικολακέα
Συντήρηση: Φωτεινή Αλεξοπούλου
Διαχείριση & Δανεισμοί Έργων: Μαρία Δράκου
Φωτισμός: Κώστας Σβόλης, Γρηγόρης Σαμπάνης
Ανάρτηση Έργων-Τεχνική Υποστήριξη: Βαγγέλης Φιλίππας, Αιμίλιος Πετρίκης,
Βαγγέλης Κιούσης
Οπτικοακουστική εγκατάσταση: Μάκης Φάρος
Υφασμάτινες κατασκευές: Bessis Textiles
Μεταφορά έργων: Art Lock
Βαφές: Prime Paintworks EE
Ασφάλιση έργων: Karavias Underwriting Agency
Μεταφράσεις: Βασίλης Δουβίτσα
Επιμέλεια κειμένων: Θεόφιλος Τραμπούλης, Γιάννης Μπόλης
Υποτιτλισμός: Videopress
Εκτυπώσεις: Sdralis Artworks, Ανέστης Κυριακίδης (Graphicon), NEXT A.E.
Κορνίζες: Sdralis Artworks
Επικοινωνία: Μαριγώ Σιάκκα (ΕΜΣΤ), Σέργιος Ζαλμάς (Social Media)
Σύμβουλος Επικοινωνίας: Μαρία Τσολάκη
Γραφιστικός Σχεδιασμός: Ηλιάνα Σιάργκα
Βοηθός έκθεσης: Εμμανουέλα Φουρτούνη
Πρακτική άσκηση: Νεφέλη Στουραΐτη
Ειδικές Ευχαριστίες: Alpha Bank, Γιώργος Μπεκιράκης, Μουσείο Μπενάκη, Ξένια Γερουλάνου, Ελευθερία Γκούφα, ITV Λονδίνο, Βασίλης Καλογηράτος – Ίδρυμα Ελληνικής Διασποράς, Χρήστος Λαρσινός, Ανδρέας Μελάς, Νίκος Παΐσιος, Γιώργος Τζιρτζιλάκης, Ντένης Ζαχαρόπουλος
ΥΛΙΚΟ ΤΥΠΟΥ
ΧΟΡΗΓΟΙ
