Το Eθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης παρουσιάζει από τη συλλογή του, στο πλαίσιο της σειράς Κάθε Μήνα, δώδεκα έργα του Δημοσθένη Κοκκινίδη, που ανήκουν στην ιδιαίτερα σημαντική ενότητα …των δε κακών μνήμη…, εμπλουτισμένα με δεκατέσσερα ακόμη έργα από την συλλογή του καλλιτέχνη. Η έκθεση των έργων αυτών, που δημιουργήθηκαν κατά την διάρκεια της επταετούς δικτατορίας στην Ελλάδα, δίνει στον θεατή την ευκαιρία να ανατρέξει στην πρόσφατη πολιτική μνήμη της χώρας.
Καλλιτέχνης με πολιτική και κοινωνική θέση και συνείδηση ο Κοκκινίδης, από τις αρχές ήδη της καλλιτεχνικής του πορείας, εκφράζει τις απόψεις του και μέσα από το έργο του. Η βίαιη ανατροπή της δημοκρατίας στην Ελλάδα φυσικά δεν τον άφησε ανεπηρέαστο. Έτσι, αμέσως μετά την επιβολή της δικτατορίας, ο καλλιτέχνης ξεκινά αυθόρμητα να καταγράφει ζωγραφικά τις σκέψεις του και τις αντιδράσεις του, καταθέτοντας το προσωπικό του κριτικό, συχνά καταγγελτικό, σχόλιο απέναντι στα γεγονότα και στους υπαίτιους της δικτατορίας.
Ένας πρώτος πυρήνας έργων δημιουργήθηκε από τον Μάιο του 1967 έως την άνοιξη του 1968 με θέμα κυρίως ένστολες μορφές που αποδίδονται παραμορφωμένες, συχνά σχεδόν τερατόμορφες ή θυμίζοντας καρικατούρες, άλλοτε αφαιρετικά, χωρίς ευδιάκριτα χαρακτηριστικά και λεπτομέρειες, κι άλλοτε με εξπρεσιονιστική γραφή. Τα έργα παρέμειναν για ευνόητους λόγους κρυμμένα στο εργαστήριο του καλλιτέχνη και κάποια από αυτά παρουσιάστηκαν στο κοινό τριάντα χρόνια αργότερα, το 1997 στην Γκαλερί Άστρα με τον τίτλο …των δε κακών μνήμη… 1967-1997.
Ο αυστηρός σχεδόν ασφυκτικός ζωγραφικός χώρος, η επιλογή και η χρήση του χρώματος αλλά και οι εύγλωττοι συμβολισμοί των έργων αυτών, όπως η αμερικανική σημαία – δηλωτική του ρόλου των Η.Π.Α. στις ελληνικές εξελίξεις, η επανάληψη της ελληνικής σημαίας με διαφορετικές μορφές και χρώματα και οι εικόνες σαν καρτ – ποστάλ από ελληνικά τοπία, υπόμνηση της χώρας που βασανίζεται, οι ραβδώσεις που θυμίζουν κάγκελα φυλακής, οι φιμωμένες μορφές, το ραδιόφωνο που αποτελεί τον μοναδικό σύνδεσμο με τον έξω κόσμο, είναι στοιχεία που καταφέρνουν να αποτυπώσουν γλαφυρά την αίσθηση της ανελευθερίας, τη διάχυτη ανησυχία, την αγωνία για το μέλλον και την απέχθεια για τους υπαίτιους της δοκιμασίας της χώρας. Στα έργα αυτά παρατηρούμε την αφετηρία για δυο ακόμη ενότητες έργων, τις Ταυτότητες και τις Μητρότητες που εξελίχθηκαν χρονικά περίπου από το 1968 έως το 1974.
Πρωταγωνιστές στα έργα της ενότητας Ταυτότητες αποτελούν τα επώνυμα και ανώνυμα θύματα της δικτατορικής βίας σε κάθε μορφή και έκφανσή της. Ανδρικές και γυναικείες φιγούρες που αποδίδονται ηχηρά με έντονες χρωματικές αντιθέσεις και κυριαρχούν στον ζωγραφικό χώρο, «υφαίνουν» αφηγήσεις για τα δεινά που υφίστανται, τις φυλακίσεις, τις ανακρίσεις, τις δίκες και μεταφέρουν τα συναισθήματα που βιώνουν, τον φόβο, την αγωνία, την αναμονή. Έργα της ενότητας αυτής εκτέθηκαν το 1971 στην Γκαλερί Ζουμπουλάκη.
Η γέννηση της κόρης του το 1967 ωθεί τον καλλιτέχνη να πραγματευθεί το θέμα της μητρότητας. Στα έργα της ενότητας Μητρότητες πρωταγωνιστούν η μητέρα και το παιδί, μορφές σιωπηλές που προβάλλουν με μαλακά περιγράμματα πάνω σε χρωματικά ήπια φόντα. Κυρίαρχη είναι η απουσία της αντρικής φιγούρας. Ο πατέρας, ίσως φυλακισμένο ή εξόριστος, υπάρχει στα έργα της ενότητας μόνο ως απουσία και ανάμνηση μέσα από μια φωτογραφία.
Τα δικαστήρια είναι ένα ακόμη θέμα που απασχόλησε τον Κοκκινίδη σε σχέση με την δικτατορία, κυρίως από το 1970 κι έπειτα. Ζωγραφίζει έτσι γκρίζες απρόσωπες φιγούρες δικαστών, μορφές που φαντάζουν ανίκανες να μιλήσουν και να αντιταχθούν στην εξουσία. Εκτός από τους ζωγραφικούς πίνακες ο Κοκκινίδης δημιουργεί μια σειρά ξύλινων κατασκευών σε μορφή ορθογώνιων κουτιών μέσα στα οποία «περιορίζει» τοπία και ανθρώπινες μορφές, άλλοτε θύτες κι άλλοτε θύματα.
Eλένη Γανίτη