Dilek Winchester, Untitled (Kendinibeğenmişçesinesankibizdenöncehiçbirşeysöylenmemişçesinegillerden), 2012

Dilek Winchester

31.10.2012 - 31.01.2013

Ωδείο Αθηνών

Η ατομική έκθεση της Dilek Winchester στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης εντάσσεται στο πλαίσιο της πολιτικής μας για την ανάδειξη μιας πολυδιάστατης, ανοιχτής και αποκεντρωμένης, διεθνούς τέχνης, που παράγεται σε διαφορετικές γεωγραφικές περιοχές του κόσμου, προσελκύοντας το ενδιαφέρον και την αναγνώριση ενός υπερεθνικού κοινού. Γεννημένη στην Κωνσταντινούπολη, όπου ζει και εργάζεται, με σπουδές ζωγραφικής, νέων μέσων και γλυπτικής στο Λονδίνο και τη γενέτειρά της, αποτελεί μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα και σημαντική εκπρόσωπο της νεότερης γενιάς στη σύγχρονη τουρκική σκηνή.

Στα έργα της, εγκαταστάσεις, σχέδια, φωτογραφίες και βίντεο, κεντρική θέση κατέχει η γλώσσα, κυρίως με τη μορφή του γραπτού λόγου, συνοδευόμενου κατά περίπτωση και από την προφορική/ακουστική εκφορά του, αλλά και με τη συγκρότηση γλωσσικών αρχείων. Παράλληλα, χρησιμοποιούνται τεχνικές ντοκιμαντέρ με συνεντεύξεις και φωτογραφικές καταγραφές, καθώς και έτοιμες εικόνες από αρχειακές και διαδικτυακές πηγές. Η καλλιτεχνική έρευνα της Winchester εστιάζεται σε μεγάλο βαθμό σ’ ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον ιστορικό φαινόμενο πολιτισμικής μετάφρασης και υβριδικότητας, το οποίο αναδεικνύει στο έργο της παρακολουθώντας αντίστοιχες σύγχρονες έρευνες στο πεδίο της συγκριτικής λογοτεχνίας. Συγκεκριμένα, ανατρέχει στο ύστερο οθωμανικό παρελθόν της τουρκικής λογοτεχνίας κατά τον 19ο και τις αρχές του 20ού αιώνα, για να μελετήσει τη χρήση διαφορετικών γραφών και αλφάβητων από το λεγόμενο καραμανλίδικο και αρμενοτουρκικό μυθιστόρημα και θέατρο, γραμμένα από τουρκόφωνους Έλληνες και Αρμένιους στην τουρκική γλώσσα με το ελληνικό και αρμενικό αλφάβητο αντίστοιχα.

Η Winchester επαναφέρει στο προσκήνιο άγνωστα μέχρι πρόσφατα ή  περιθωριοποιημένα κείμενα της καραμανλίδικης και αρμενοτουρκικής γραμματείας, που ως υβριδικά, κινούμενα δηλαδή στον ενδιάμεσο χώρο μεταξύ δύο διαφορετικών γλωσσών, οι οποίες μεταφράζονται σε μια εντελώς νέα, διφωνική, γλωσσική πραγματικότητα, αποκλείστηκαν εξίσου από τον τουρκικό λογοτεχνικό κανόνα και τις εθνικές κουλτούρες. ανασύρει από τη λήθη ένα πολυγλωσσικό παρελθόν ξαναγράφοντάς, συχνά με το χέρι, ξεχασμένα αλφάβητα, αναζητά και καταγράφει μέσα από μεταφραστικές διαδικασίες u954 και λογοπαίγνια κρυφές και νέες σχέσεις ανάμεσα σε πράγματα/συναισθήματα και το όνομά τους στην καθημερινή γλώσσα.

Το πολύπλευρο ενδιαφέρον της για τη γλώσσα, ως κοινό πολιτισμικό και ανθρωπολογικό εργαλείο, και η επιθυμία της να αποδώσει, ή ακριβέστερα να μεταφράσει με λέξεις, σωματικές εκφράσεις, εικόνες και μεταφορές αυτό που αισθανόμαστε ή αυτό που δεν μπορεί να ειπωθεί, την οδηγούν σε μια ατέρμονη, σχεδόν αδύνατη αναζήτηση ορισμού, καταγραφής και ταξινόμησης των ανθρώπινων συναισθημάτων και των πολλαπλών ή και κοινών τρόπων με τους οποίους ομιλούσες φωνές εισέρχονται στο δημόσιο γλωσσικό χώρο. Οι συνειρμοί που γεννιούνται, ή/και διαφαινόμενες μεθοδολογικές παραλληλίες με έναν κατά γεωμετρική τάξη ορισμό των συναισθημάτων στην Ηθική φιλοσοφία του Σπινόζα, τα οποία αποτελούν το επίκεντρο της σύλληψης της ανθρώπινης ύπαρξης από τον ορθολογιστή φιλόσοφο, καθώς και με φιλοσοφικές θέσεις για τη γλώσσα, τα γλωσσικά παίγνια και τους κανόνες τους του αναλυτικού στοχαστή L. Wittgenstein, διευρύνουν τον διακειμενικό και ερμηνευτικό ορίζοντα των γλωσσοκεντρικών έργων της και πέραν της λογοτεχνίας. Μέσα από τις δημιουργικές αυτές μεθόδους και πρακτικές διερευνά ζητήματα εθνικής ταυτότητας και διαπολιτισμικότητας σε συλλογικό και ατομικό επίπεδο, εξετάζει και σχολιάζει με κριτικό τρόπο, συχνά παιγνιώδη, σχέσεις γλώσσας και εθνικιστικής ιδεολογίας, καλλιτεχνικής πράξης και πολιτικής. Μέσα από την ανάδειξη μιας πλούσιας σκηνής πολιτισμικών μεταφράσεων επιχειρεί να φωτίσει, πέρα από ιδεολογικές και πολιτικές αποσιωπήσεις, αποκρύψεις και κενά, την ιστορική συνύπαρξη ανάμεσα σε διαφορετικές κουλτούρες, την πολιτισμική πολυπλοκότητα και πολυφωνία, δημιουργώντας τις προϋποθέσεις μιας νέας προσέγγισης μεταξύ ταυτότητας και ετερότητας, και ενός νέου διαλόγου μεταξύ πολιτισμικού παρελθόντος και παρόντος.

Στην έκθεση, που δημιουργεί έναν ευρύ αναγνωστικό, με την κυριολεκτική σημασία, τόπο, περιλαμβάνονται οκτώ έργα της τελευταίας πενταετίας, μεταξύ των οποίων και δύο νέες βιντεοεγκαταστάσεις, Zevallı Delikanlı (Ο δυστυχής νέος) και Αλφάβητα (Συνεντεύξεις) του 2012, που παρουσιάζονται για πρώτη φορά. Κεντρική θέση στην έκθεση κατέχει η εγκατάσταση με τίτλο On Reading and Writing (Περί ανάγνωσης u954 και γραφής) του 2007, ένα κομβικό έργο που συνοψίζει την βασική έρευνα και προβληματική της Winchester, στο όριο μεταξύ μυθοπλασίας και πραγματικότητας. Σε τρεις μαυροπίνακες η καλλιτέχνις μεταγράφει με λευκή κιμωλία τρία αποσπάσματα δικού της κειμένου, γραμμένα στην τουρκική γλώσσα της οθωμανικής περιόδου με ελληνικό, αραβικό και αρμενικό αλφάβητο, που αφηγούνται αυτή τη γλωσσική «βαβέλ» με τα μάτια ενός μικρού παιδιού. Η αναφορά στην ιστορική φωτογραφία που απεικονίζει τον Kemal Atatürk να παρουσιάζει σε φορητό μαυροπίνακα το νέο λατινικό αλφάβητο της νεοσύστατης Δημοκρατίας της Τουρκίας το 1928, είναι φανερή για τον επισκέπτη της έκθεσης, και μέσα απ’ αυτήν μπορεί να διαβάσει τον κριτικό σχολιασμό του έργου πάνω στη βίαια ρήξη και τις τραυματικές πολιτικές της πολιτιστικής επανάστασης απέναντι σε ένα πλούσιο πολυπολιτισμικό οθωμανικό παρελθόν.

Ξαναγράφοντας στην αρχή της έκθεσης απ’ ευθείας στον τοίχο με γράμματα πέντε διαφορετικών αλφάβητων τη λέξη – πλάσμα Kendinibeğenmişçesinesankibizdenöncehiçbirşeysöylenmemişçesinegillerden (Λεςκιείναιαυτόςκιάλλοςκανείς) του Oğuz Atay, που παρουσιάζεται ως το ίδιο το έργο και ο τίτλος του ταυτόχρονα, η καλλιτέχνις δεν αρκείται στην αποκάλυψη μιας ιδεολογικής συγγένειας με τον σύγχρονο τούρκο συγγραφέα και τη σχέση των ηρώων του με την πολιτισμική πολυγλωσσία από την οποία αποκόπηκαν. Επαναφέρει τις εξόριστες γραφές επιχειρώντας, μέσα από την συμπαρουσία τους, τις γλωσσικές μίξεις και την κατ’ ουσία μη μεταφράσιμη δική της λέξη, την επανασύνδεση γλώσσας και ταυτότητας με τις πολιτισμικές τους πηγές. Η συμβολική αυτή αποκατάσταση της διαρραγείσας ιστορικά ενότητας μέσα στην ετερότητα επανακωδικοποιείται με ανοιχτές ερμηνευτικές προεκτάσεις μέσω μιας νέας μεταφραστικής στρατηγικής στο έργο Zevallı Delikanlı, όπου το καραμανλίδικο θεατρικό κείμενο του Θεόδωρου Ακιλίογλου μεταγράφεται και στα ελληνικά, εγγράφοντας ισότιμα την ξένη γλώσσα στο καλλιτεχνικό σώμα.

 

Επιμέλεια:
Άννα Καφέτση