Στα πλαίσια μιας ανοιχτής και ερευνητικής εκθεσιακής πολιτικής σύμφωνης με το οικουμενικό πνεύμα της εποχής, το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης εγκαινιάζει τη σειρά ΕΜΣΤ Νέες Παραγωγές 2010. Πρόκειται για ένα πρόγραμμα νέων παραγωγών, παραγγελίες του μουσείου που θα παρουσιάζονται στην Aίθουσα Nέων Έργων. Στόχος είναι να δοθεί η δυνατότητα σε Έλληνες και ξένους καλλιτέχνες που δουλεύουν με διαφορετικά είδη και μέσα -ζωγραφική, γλυπτική, εγκαταστάσεις, βίντεο, φωτογραφία, νέα μέσα, περφόρμανς- να πειραματιστούν και να δημιουργήσουν έργα που θα παρουσιαστούν στον συγκεκριμένο χώρο, αναδεικνύοντας σύγχρονες καλλιτεχνικές και διαπολιτισμικές αναζητήσεις. Κάθε χρόνο προγραμματίζονται έξι νέες παραγωγές, με την προοπτική να συμπεριληφθούν στη συνέχεια στις μόνιμες συλλογές του μουσείου. Τα έργα πραγματοποιούνται με την ευγενική υποστήριξη του Bombay Sapphire gin.
Το πρώτο έργο της φετινής χρονιάς είναι η πολυμεσική εγκατάσταση με τίτλο Red Eyed Sky Walkers της Τζένης Μαρκέτου η οποία παρουσιάζεται εν μέρει σε υπαίθριο χώρο, στο Περιστύλιο του κτιρίου και στην Αίθουσα Νέων Έργων.
Σε μια εποχή που ολοένα και περισσότερο τα ζητήματα της ανάγκης για δημόσια ασφάλεια και της διατήρησης της ατομικής ελευθερίας βρίσκονται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος, και ταυτόχρονα ένα μεγάλο μέρος του τηλεοπτικού κοινού γοητεύεται από τα reality show, όπου η δημόσια προβολή της ιδιωτικής ζωής των συμμετεχόντων γίνεται παιχνίδι, τα όρια μεταξύ εκούσιας προβολής και αθέλητης παρακολούθησης, γίνονται ολοένα και πιο δυσδιάκριτα.
Το ζήτημα του πότε η επιτήρηση (η ακούσια καταγραφή από βιντεοκάμερες για τον έλεγχο της δημόσιας σφαίρας από τα συστήματα εξουσίας) αγγίζει τα όρια της περφόρμανς (της θελημένης δράσης μπροστά στην κάμερα) και αντίστροφα, έχει απασχολήσει πολλούς καλλιτέχνες ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του ’60 με την εμφάνιση του βίντεο. Η σχέση ανάμεσα στην παρακολούθηση και την περφόρμανς έχει αποτελέσει βασικό θέμα διαπραγμάτευσης του εικαστικού έργου της Τζένης Μαρκέτου. Ιδιαίτερα μετά την 11η Σεπτεμβρίου, που η καλλιτέχνις ζώντας στην Νέα Υόρκη -μια πόλη που ζει υπό στενή παρακολούθηση- βιώνει τον εξαναγκασμό του φόβου υπό τους νέους κανονισμούς και τις ρυθμίσεις που αναπτύσσουν τον φόβο για τον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας, το θέμα της παρακολούθησης και της κατασκοπίας αποτέλεσε αντικείμενο προβληματισμού σε μια σειρά έργων της.
Στο έργο Red Eyed Sky Walkers, ο δημόσιος χώρος στην είσοδο και στο περιστύλιο του μουσείου παρακολουθείται από 99 κόκκινα μετεωρολογικά μπαλόνια, καθώς στα εννέα από αυτά είναι τοποθετημένες μικρές ασύρματες βίντεο κάμερες. Οι κάμερες καταγράφουν την κίνηση των περαστικών, τις δραστηριότητες των ανθρώπων που συχνάζουν στο χώρο: των μαθητών του ωδείου, των παιδιών που χορεύουν break dance, των φυλάκων ασφαλείας, της αστυνομίας στην οδό Ρηγίλλης, καθώς και τα καθημερινά επεισόδια σημαντικά ή μη του πολυσύχναστου δημόσιου αυτού χώρου. Το οπτικό υλικό που προκύπτει, προβάλλεται σε πραγματικό χρόνο στην Αίθουσα Νέων Έργων του μουσείου. Στο έργο αυτό ο θεατής είναι αντικείμενο παρακολούθησης αλλά συγχρόνως και παρατηρητής, αφού μπαίνοντας στο μουσείο συνειδητοποιεί ότι γίνεται ο ίδιος κοινωνός της πληροφορίας. Η χρήση των μπαλονιών προσδίδει στο έργο μια παιχνιδιάρικη διάσταση, αλλά είναι και ένα μέσο που χρησιμοποιήθηκε στον Αμερικανικό εμφύλιο από τον στρατό για κατασκοπία.
Το έργο Red Eyed Sky Walkers είναι μια συμμετοχική εγκατάσταση, η οποία λειτουργεί ταυτόχρονα σε εσωτερικό και εξωτερικό δημόσιο χώρο και προσκαλεί τον θεατή ή ακόμα και έναν τυχαίο περαστικό, να μπει σε διάλογο με το έργο. Η σωματική παρουσία των περαστικών, οι δράσεις και οι συμπεριφορές τους διαμορφώνουν το οπτικό υλικό που καταγράφουν οι εννέα κάμερες και παρουσιάζεται σε μια πολλαπλή προβολή.
Πέρα όμως από την συμμετοχή και τη διάδραση που αποτελούν θεμελιακά στοιχεία της εγκατάστασης, ένα άλλο σημαντικό στοιχείο είναι η πρακτική της μετα-παραγωγής που εν μέρει υιοθετεί η Μαρκέτου στο έργο. Η καλλιτέχνις συνδυάζει τις εναέριες εικόνες που έχουν καταγραφεί, με έτοιμο υλικό που παραλαμβάνει από τη δεξαμενή του you tube και άλλων πηγών του διαδικτύου. Επιλέγει υλικό από βίντεο παρακολούθησης, αναταραχών σε δημόσιους χώρους, αστυνομικών συλλήψεων, κ.ά. καθώς και εικόνες που έχουν βιντεοσκοπηθεί από προγενέστερες εκδοχές του έργου.
Η επαναχρησιμοποίηση του υλικού από το διαδίκτυο, διανοίγει στον θεατή ένα έργο δια-χωρικό, με πολλαπλές αναγνώσεις, μη γραμμικό, που έχει ως στόχο όχι μια απλή καταγραφή αλλά τη δημιουργία μιας οπτικής αφήγησης η οποία εκτείνεται πέραν της πραγματικότητας της εικόνας και βρίσκεται ανάμεσα στην πραγματικότητα και τη μυθοπλασία, το οικείο και το ανοίκειο, το παρόν και το παρελθόν, την αναπαράσταση και την αφαίρεση, το πραγματικό και το εικονικό περιβάλλον. Η Μαρκέτου δημιουργεί ένα έργο που πραγματεύεται θέματα επίκαιρα με μια διάθεση χιουμοριστική, δημιουργική αλλά και κριτική, επιχειρώντας να αντιστρέψει την πρακτική της παρακολούθησης και ενθαρρύνοντας τους θεατές να συμμετέχουν στο παιχνίδι ανάμεσα στην παρακολούθηση και την περφόρμανς.
Επιμέλεια: Δάφνη Βιτάλη
ΧΟΡΗΓΟΣ
Με την ευγενική υποστήριξη του:
